Государственный национальный театр Удмуртcкой Республики

  110-лэсь трос интыосын «Бадӟым удмурт диктант» ортчиз  

Удмурт кылын шонер гожъяськыны быгатэмез эскеронъя «Бадӟым удмурт диктант» ужрад 2019-тӥ арын 30-тӥ южтолэзе 110-лэсь трос нимлыко площадкаосын ортчиз. Соос элькунысь ваньмаз сямен ёросъёсын но каръёсын, озьы ик мукет улосвылъёсын радъяськизы.

Удмурт Элькунэз ке верано, со 98 площадка сыӵе заявочной формаен сётӥз. Эшшо 15 пала площадка палэнысь удмуртъёс дорын – Башкортостанын, Татарстанын, Москваын. Пыриськись адямиосты ке учконо, соос кызьы ке но 2 сюрс пала люкасько
Елизавета Ложкина, Удмуртиысь Йӧскалык политикая министерствоысь валтӥсь ӧнерчи


Таяз арын ужрад Россиын Театрлэн арезлы сӥземын вал бере, диктантлы текстэз гожтыны Удмуртиысь Йӧскалык театрысь артистлы, кутскись драматурглы Алексей Котковлы оскизы. Со текстсэ кунысь валтӥсь театр институтэ пырем егит муртлэсь эшезлы гожтэтсэ сямен дасяз. «Бадӟым удмурт диктантлэсь» валтӥсь площадказэ но Йӧскалык театрын радъязы. Ужъюртлэн кивалтӥсез Андрей Ураськин верамъя, сыӵе ӵектонлы кема малпаськытэк соглаш кариськизы.

Туж шумпотӥсько, Театрлэн араз та диктантэз театрен герӟаны малпаллям шуыса. <…> Лекторский аудиториосмы, конечно, милям ӧвӧл, но тани туж чебер гинэ инты лэсьтӥм ми
Андрей Ураськин, Удмуртиысь Кун йӧскалык театрлэн кивалтӥсез


Театре диктант гожтыны 20-лэсь трос адями лыктӥз, озьы ик ик куд-огез артистъёс но пыриськизы. Текстэз Россиысь дано артистка, Удмуртиысь калык артистка Фаина Будина лыдӟиз.

Пыдъёсы дыр куалекъяло ини. <…> Мон ачим гожтыны малпасько вал туэ, но сэре жингырто, диктовать карыны кулэ шуыса. Пумит ӧй луы - кин бен, мон ке ӧвӧл!
Фаина Будина, диктантлэсь текстсэ лыдӟись


Удмурт кылын шонер гожъяськыны быгатэмез эскерон ужрад тямысэтӥзэ радъяськиз ни. Но Лия Каркина «Бадӟым удмурт диктантэ» пыриськыны нырысьсэ дыр шедьтӥз.

Кемалась гожъяме потэ ни вал, но сыӵе луонлык ӧз кылдылы. Нош туэ кылӥ телевизорысь но лыктӥ ни ӝог гинэ. Удмурт сямен лыдӟиськисько: «Кенеш» журнал басьтӥсько библиотекаысь, «Удмурт дунне» выписать карисько. <…> Юн, дыр, урод уг гожъя шуыса чакласько
Лия Каркина, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Евгения Ковырзина одӥгез тужгес арлыдоез диктант гожтӥсь. Со ужрадэ ньылетӥзэ пыриськиз ни, озьы ик ӟуч кылын но диктантэз гожъяны ветлэ. Аслаз верамезъя, баллъёсыз котьку но умой луо.

Сюлмы кыске гожъяськыны. Дышетскытэк кылемын ук мон, но умой дышетскисько вал. Вот соин со висёнэ сюлэмысьтым уг кошкы кадь, гожъяськем потэ. Удмурт кылын мон дышетски, удмурт школаын, мынам ваньмыз «вить» вал удмурт предметъёсын. Пичи дыръямы диктант гожъяса но шудӥськом вал. Секыт дыръя ми ведь дышетским, ми дыръя ваньмыз уг дышетско вал ай, нош дышетскем потон мынам кылиз
Евгения Ковырзина, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Таяз арын диктантлэн текстаз трос висъянпусъёсыз вал. Грамматикалэн ӵапак та люкетэз унозэ ужрадэ пыриськисьёсты шугъяськытӥз.

Мыным туэ потӥз секытгес кылем арын сярысь, малы ке шуоно (кылем арын - ред.) кык интыын гинэ малпаськи, янгыш лэсьтӥ меда, ой меда шуыса, нош татын тросгес ик интыын малпаськоно луиз кылъёсын но, пунктуациен но. <…> Университетын басьтэм тодон-валанъёсты тодэ вайыса, эшшо тани нылпиосты дышетӥсько на начальной классъёсын, но начальной классъёсын пунктуация трос ӧвӧл, деепричастной но причастной оборотъёс уг пумисько, предложениос вакчиесь, кык-куинь кылъёсын гинэ
Светлана Ильина, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Нош солэн эшезлы Елена Мишкиналы туэ текст капчигес потӥз.

Мыным туэ капчигес потӥз. Ӧйтӧд, олокызьы гожтӥ. Кытын запятойёс пуктыны вунэтэмын ини. Нимаз ум дасяськиське, мар йырын кылемын, со гинэ. <…> Нырысь ик, астэ эскерон
Елена Мишкина, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Диктантэз гожтыны Йӧскалык театре лыктэмъёслы ватсаса кузьым лэсьтӥзы: катанчи сьӧрын экскурсия но «Эрико яратон» спектакле ӧтён.

Татчы лыктэмын зэмос удмуртлыкез, удмуртъёсыз гажась адямиос. Нош соос милям самой бадӟымесь эшъёсмы луыны кулэ, самой бадӟым театралъёс, удмурт культураез гажасьёс
Андрей Ураськин, Удмуртиысь Кун йӧскалык театрлэн кивалтӥсез


Театрысь литературая ёзэтлэн кивалтӥсез Наталия Панфилова мылкыд карисьёсты пӧртэм цехъёстӥ нуиз: вуриськон, дӥськутэз возён, декорациосты но спектакльёслы пӧртэм арбериосты лэсьтон, парикъёс дасян. Спектакльёслы кылдытэм 4 сюрс пала дӥськутъёсты куинь висъетъёсын возё вылэм! Экскурсие пыриськисьёс куд-огзэ мертаны но быгатӥзы.

Озьы ик артистъёслэн висъетазы пыраны лэзизы. Удмуртиысь дано артист Вячеслав Краснопёров рольёслы дасяськемез сярысь вераз, спектакль азьын грим лэсьтэмзэ возьматӥз.

Учкисьёс сцена вылысь артистъёсты гинэ адӟо, нош котькуд спектаклез кылдытон понна оглом 130 адями ужа вылэм.

Котьмаиз туж кельшиз. Закулисьеын котьмаиз вань, отын трос ужасез шуыса, конечно, валаны луэ, но ас синмын адӟем кадь номыр но ӟеч ӧвӧл. Туж яраз. Гуртам но дыртӥсько ни вал, но юри но кыли, экскурсие ветлэм потэ вал, адӟем потэ вал. Ваньмыз тунсыко: парикъёс, дӥсьёс, бутафория… Котьма яраз, туж яраз
Тамара Белослудцева, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Котьмаиз туж умой тупатэмын, ваньмыз умой, ваньмыз яраз мыным. Артистъёсыз кудзэ-огзэ тодмай, вераськи но эшшо. <…> Туж пайдаё ветлӥ. Лыктэме потыса лыктӥ мон
Евгения Ковырзина, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэ пыриськись


Пусъём, диктантлэсь текстсэ «Мынам Удмуртие» радио пыр но лыдӟизы. Удмурт кылъя шонер гожъяськыны быгатэмзэ меӵак эфиръя студиын элькунысь лулчеберетъя министр Владимир Соловьёв эскериз.

Диктантлы йылпумъянъёс 30-тӥ оштолэзёзь тодмо луозы. Текстэз, йылпумъянъёсты, тужгес ӵем пумиськылӥсь янгышъёсты эскеронэз радъясьёслэн сайтазы но ужрадлэн «ВКонтакте» мерлыко вотэсысь огиназ шараялозы.

2020-тӥ арын «Бадӟым удмурт диктант» Удмуртилэн кунлыкезлы 100 ар тырмонлы сӥземын луиз. Кызьы вераз элькунысь йӧскалык политикая министерствоысь валтӥсь ӧнерчи Елизавета Ложкина, кайта ужрад паськытгес луоз.

Паськытатомгес со диктантэз. Отын элькунлы 100 ар тырмемен герӟаськем нимысьтыз юанъёс но луозы на: макем асьмеос ӟеч тодӥськом асьмелэсь шаермес но солэсь историзэ. Соин ик вуоно аре со милям диктант гинэ уз луы, сыӵе йырвизь сынан но луоз на со борды ик
Елизавета Ложкина, Удмуртиысь Йӧскалык политикая министерствоысь валтӥсь ӧнерчи


Ватсалом, «Бадӟым удмурт диктант» ужрадэз «Мынам Удмуртие» кун телерадиокомпания Удмурт кун университетысь Удмурт кылосбуръя, финно-угроведениея но журналистикая институт Удмуртиысь Йӧскалык политикая министерство, «Удмурт Кенеш» огазеяськон но Удмуртиысь Йӧскалык театр юрттэмен радъяз.

Тодэ вайытом, «Бадӟым удмурт диктант» туэ тямысэтӥез вал ни. 2018-тӥ арын нимысьтыз радъям интыосы 2 сюрслэсь трос адями лыктӥз, 500-лэсь ятыр адями диктантэз радио пыр кылзыса гожтӥз. 85 мурт 100 балл люказ. Кузебай Гердлы сӥзем текстэз кылосбур тодосъя кандидат Александр Шкляев гожтӥз.

Майя Бывальцева
01.04.2019
ИА«УДМУРТИЯ»